Jean-Antoine Houdon, Écorché, 1767, Akademia Francuska w Rzymie

Źródło: Wikimedia Commons

Jeden z najsłynniejszych wizerunków Écorché w sztuce nowożytnej. Rzeźbę wykonał artysta w wieku 25 lat w Rzymie, jako studium przygotowawcze do marmurowego posągu św. Jana Chrzciciela, który miał stać się pendant dla rzeźby św. Bruno w kościele Santa Maria degli Angeli. By bezbłędnie przedstawić rzeźbę, ukazującą budowę ciała mężczyzny, Houdon brał udział  w Rzymie w kursie anatomii, towarzyszył sekcjom przeprowadzanym na zwłokach ludzkich oraz studiował pilnie rysunki anatomiczne. Stworzone przez niego dzieło charakteryzuje się nie tylko bardzo wiernym przedstawieniem mięśni, ale także ożywioną pozą. Prawa ręka mężczyzny wyciągnięta jest poziomo przed siebie – w geście błogosławieństwa, co miało zostać powtórzone w figurze św. Jana Chrzciciela. Ciężar ciała Écorché spoczywa na jego lewej stopie, prawa zaś została noga została uchwycona lekko zgięta z podniesioną delikatnie stopą, co sugeruje krok do przodu, który za chwilę ma nastąpić. Bardzo szybko praca została uznana za osobne dzieło sztuki. Pozyskał ją dyrektor Akademii Francuskiej w Rzymie Charles Natoire, i włączył do kolekcji odlewów gipsowych. Następca Natoire na stanowisku dyrektora Akademii znany malarz Joseph Marie Vien nakazał wręcz wszystkim studentom obowiązkowe studia nad tym dziełem. Sam Houdon zorientowawszy się, że jego anatomiczna rzeźba odniosła taki wielki sukces, wykonał jeszcze w Rzymie, a potem w Paryżu jej liczne kopie, które cieszyły się w Europie bardzo dużym zainteresowaniem. Szczególnie popularny wśród kolekcjonerów i wykładowców sztuki był wariant Écorché z ręką uniesioną ku górze.  Anatomiczne prace Houdona były też wielokrotnie kopiowane po jego śmierci.

Delfin Jałowik, Monika Kozioł, Maria Anna Potocka (red.) Medycyna w sztuce (Medicine in Art), Kraków 2016

Publikacja wydana została jako katalog wystawy czasowej „Medycyna w sztuce”, zorganizowanej przez Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK w 2016 r. Bogato ilustrowana książka prezentuje fotografie wystawionych eksponatów: działa malarskie, instalacje, zdjęcia, rzeźby i animacje, autorstwa takich artystów jak: Marina Abramovic, Alina Szapocznikow, Wilhelm Sasnal, Tadeusz Kantor czy Jürgen Klauke. Wizerunkom obiektów towarzyszą krótkie opisy oraz biogramy twórców. Na publikację składa się również sześć tekstów o tematyce treściowo nawiązującej do tytułu wystawy, w tym m.in.: tekst o kolekcji Josephinum autorstwa Christiane Druml i Moritza Stipsicza oraz esej Axela Hinricha Murkena „Sztuka uzdrawiania w twórczości Josepha Beuysa”. Wszystkie teksty przetłumaczone zostały na język angielski.

Ernst Hausner Die Pathologisch-Anatomische Sammlung im Narrenturm des Alten Allgemeinen Krankenhauses, Wien 2015

Zbiór patologiczno-anatomiczny w Narrenturm jest największym i najstarszym tego rodzaju. Pięciokondygnacyjna rotunda Narrenturm, w której obecnie mieści się muzeum,  jest budowlą  wyjątkową ze względu na swoją architekturę.  Znajduje się na miejscu dawnego szpitala i jest pierwszą budowlą zbudowaną wyłącznie dla osób chorych psychicznie.

W Narrenturm, w 1971 roku zainstalowano zbiór instytutu patologiczno-anatomicznego, który powstawał od 1796 r. i rozrósł się do muzeum liczącego około 50000 i obiektów. Książka zawiera 592 kolorowe zdjęcia oraz teksty wprowadzające do historii anatomii, opieki zdrowotnej w epoce Oświecenia, historii szpitala i zbioru patologiczno-anatomicznego. W części obrazowej kości (szkielety), preparaty „mokre”, obrazy chorób w postaci ran, protokoły sekcji i kolekcja weterynaryjna są podsumowane w rozdziałach.

Johanna Bleker, Petra Lenning, Thomas Schnalke Tiefe Einblicke.  Das Anatomische Theather im Zeitalter der Aufklarung  Berlin, 2018

Teatr anatomiczny wyznacza centralne miejsce dla medycyny europejskiej w okresie nowożytnym. Na wielu ciałach przeprowadzano sekcje zwłok w celach badawczych. Przyszli chirurdzy, lekarze, położne i farmaceuci uzyskiwali dzięki temu głęboki wgląd w strukturę ludzkiego ciała. Wydarzenia te były też dostępne szerszej publiczności, która gromadziła się  aby zorientować się w formie i funkcji wymyślonej przez Boga machiny ciała, która po śmierci tak nagle i nieuchronnie padła ofiarą nietrwałości.

W oparciu o nieistniejący już berliński teatr anatomiczny, który został otwarty w 1713 r., niniejsza publikacja przedstawia różne formy kształtowania tej medycznej formy nauczania na przykładzie wielu teatrów anatomicznych w XVIII wieku. Książka bada ich osadzenie w lokalnych infrastrukturach medycznych, a tym samym ich rolę w tworzeniu struktur wczesnego nowoczesnego systemu opieki zdrowotnej.

Ponadto teatr anatomiczny staje się stałym punktem i źródłem inspiracji dla rozwoju kolekcji preparatów medycznych: tutaj uzyskiwano, utrwalono i konserwowano serce, mózg, wątrobę, nerki i kamienie żółciowe. Nierzadko zdarzało się, że przedmioty te trafiały do prywatnych kolekcji anatomicznych i muzeów – stawały się przedmiotem dumy kolekcjonerów, służyły do nauczania i  jako obiekty do badań naukowych.